بنام خدا«ج»
دوستیی که به نفرت تبدیل شد!
غلام علی صارم
21ثور 1402
در ادبیات گفتاری این ضرف المثل را
بار ها شنیده ایم که: «نیت بد قضای سر».
اخیرا پاکستان درگیر تنش های سیاسی
همراه با خشونت شده است؛ آتش سوزی ها و قربانی شدن تعدادی در این درگیری ها تأسف
بار و غمگین کننده است. تحقیقی که در سالهای قبل از 1373 در رابطه به میزان رضایت
مندی و یا به عبارتی خوشبینی و بد بینی مردم افغانستان از همسایه هایشان (ایران و
پاکستان) صورت گرفته است نشان می دهد که افغانستانی ها به پاکستان خوبیشن و به
ایران بد بین هستند. علت عمده نیز این
بوده است که پاکستانی ها با مهاجرین افغانستانی دوستانه برخورد نموده و
محدودیت های دولتی حتی بر مهاجرین کمتر بوده است. اما مهاجرین افغانستانی ساکن در
ایران به صورت دوامدار با زخم زبان، بی احترامی، توهین و تحقیر روبرو بوده اند.
اما از جانب دیگر تجربه و مشاهدات نشان می دهد که، مهاجرین
افغانستانی ساکن در ایران از لحاظ اقتصادی در وضعیت نسبتا بهتری از مهاجرین ساکن
در پاکستان قرار داشته اند. وضعیت اقتصادی مهاجرین افغانستانی ساکن در پاکستان چه
در گذشته و چه حال به نحوی رابطه مستقیم به کمک وابستگانشان در کشور های اروپایی
دارد. با این حال نتایج تحقیق نشان می دهد که مردم افغانستان از پاکستانی ها راضی
بوده و نسبت به ایرانی ها بدبین هستند و چنانچه گفته شد عمده ترین دلیل هم همانا
شیوه برخورد این دو جامعه با مهاجرین افغانستانی می باشد.
با این حال بعد از سال 1373 این وضعیت تغییر نموده و اظهار
محبت نسبت به کشور پاکستان به تنفر و بدبینی مبدل شد. با وجود اینکه پاکستان در
طول دوران جنگ با شوروی سابق پناهگاه و سنگر مجاهدین افغانستانی بود و همه پاکستان
را به نحوی خانه دوم خود تصور می کردند؛ امروز تنفر، بدبینی و حتی حس انتقام جویی
نسبت به پاکستان در افغانستان وجود دارد.
این بد بینی ها از کجا ریشه گرفته اند؟ آیا ریشه و عوامل
اصلی ایجاد بدبینی و تنفر از پاکستان در افغانستان است یا در پاکستان؟ به نظر می
رسد که کارگذاران سیاسی و نظامی پاکستان حقیقت نیاز ها و روابط حسنه دوجانبه با
افغانستان را هنوز به درستی درک نکرده اند. اگر مرز ها بسته شوند راه ارتباطی
پاکستان به آسیای میانه نیز مسدود خواهد شد. از طرفی سکتور صحی پاکستان سالانه عاید هنگفتی
از مداوی بیماران افغانستانی به دست می آورد؛ محدودیت در رفت و آمد ها باعث کاهش
این در آمد ها نیز خواهد بود. لذا در دیدگاه آرمانی حسن همجواری و در دیدگاه واقع
گرایی درک روابط متقابل بر اساس نیاز های متقابل می تواند زمینه بحث و اصلاح را به
دنبال داشته باشد.
برتری طلبی سیاسی پاکستان در منطقه؛ عدم موجودیت صداقت در
روابط، تعهدات و موضع گیری های سیاسی، استفاده از ابزار های مغایر با موازین حقوق
انسانی برای تحقق اهداف سیاسی، و رعایت نکردن اصول دیپلماتیک در روابط دو جانبه
عواملی هستند که در سطح سیاست گذاری و اجتماعی دیدگاه ها نسبت به پاکستان را تغییر
داده است.
نمونه های بسیاری از آنچه گفته شد در رابطه به رویکرد های
خصمانه و مغایر با عرف دیپلماتیک پاکستان در قبال افغانستان وجود دارد که برخی از
آنها را می توان به وضوح در اخبار و تحلیل های سیاسی مشاهده نمود.
باید گفت ظرفیت های بسیاری جهت بهبود روابط و ایجاد فضایی مسالمت
آمیز در سطوح اجتماعی و سیاسی میان دو کشور وجود دارد. فرهنگ، دین و روابط خونی
مشترک از عمده ترین این فرصت ها به شمار می رود. از طرفی نیاز های متقابل اقتصادی
نیز به عنوان ظرفیت قابل توجهی برای بهبود روابط دوجانبه قابل استفاده است. لذا
دشمنی و نفرت پراکنی از هر طرفی که باشد در نهایت به همین ضرب المثل ختم خواهد شد
که «نیت بد قضای سر». شاید درگیری ها و بی ثباتی های سیاسی امروز پاکستان بی ربط
به رابطه این کشور و رویکرد های خصمانه پاکستان نسبت به افغانستان نباشد.
