جنگ نیابتی یا نبرد تمام‌عیار؟ نگاهی به تحولات اخیر در روابط
هند و پاکستان
غلام علی صارم
15/2/ 1404
در پی حمله‌ای مرگبار به گردشگران هندی در منطقه توریستی
پهلگام در کشمیر تحت کنترل هند، روابط همواره متشنج هند و پاکستان بار دیگر به
مرحله‌ای خطرناک رسیده است. اقدامات دیپلماتیک تند، محدودیت‌های اقتصادی و
هشدارهای نظامی، همگی از احتمال بحرانی تازه در منطقه‌ای خبر می‌دهند که خاطرات
تلخ درگیری‌های قبلی را با خود یدک می‌کشد.
حادثه حمله تروریستی اخیر که منجر به کشته شدن ۲۶
گردشگر هندی در پهلگام شد، آتش اختلافات دیرینه دهلی‌نو و اسلام‌آباد را شعله‌ور
ساخت. در پی این حادثه، هر دو کشور اقدامات متقابل سیاسی و اقتصادی از جمله اخراج
دیپلمات‌ها، تعلیق ویزاها و محدودیت برای بازرگانان و گردشگران اعمال کردند. فضای
هوایی نیز به روی پروازهای متقابل بسته شد و هند از پذیرش کشتی‌های پاکستانی در
بنادرش خودداری کرد.
در پاسخ، پاکستان با سفر مقاماتش به کشورهای عربی و برقراری
تماس‌هایی با ایالات متحده و سازمان ملل متحد، سعی در جلب حمایت بین‌المللی و
کاستن از فشارها نمود. این تحرکات در کنار اظهارات وزیر دفاع پاکستان مبنی بر
"قریب‌الوقوع بودن حمله نظامی هند"، فضا را بیش از پیش متشنج کرد.
با این حال، پیش‌بینی‌های اولیه درباره وقوع یک حمله گسترده
محقق نشد. تبادل آتش میان نیروهای دو کشور محدود به خطوط مرزی باقی ماند.
از زمان استقلال و تقسیم شبه‌قاره، روابط میان هند و پاکستان
همواره پرتنش و آکنده از بی‌اعتمادی بوده است. اگرچه درگیری‌های متعدد نظامی
عمدتاً به مناطق مرزی محدود شده‌اند، اما سابقه جنگ‌های تمام‌عیار و بویژه شکست
سنگین پاکستان در یکی از آن‌ها، خاطره‌ای فراموش‌ناشدنی است.
امروز هند از نظر جمعیت، اقتصاد، توان هوایی و تسلیحات استراتژیک
برتری قابل توجهی دارد. با این حال، پاکستان نیز با دستیابی به تسلیحات هسته‌ای و
تقویت قوای نظامی، به قدرتی بازدارنده تبدیل شده است. توازن رعب‌آور این توانایی‌ها
موجب شده که دو کشور از ورود به جنگی تمام‌عیار اجتناب ورزند.
هرچند جنگ‌ها و شعارها در ظاهر با هدف حمایت از مردم کشمیر
توجیه می‌شوند، اما تحلیل واقع‌بینانه نشان می‌دهد که منافع اقتصادی –
به‌ویژه نزاع بر سر منابع آبی چون رود سند – دلیل اصلی این تنش‌ها
بوده و هست.
رویکرد بازیگران خارجی، به‌ویژه کشورهای عربی، آمریکا و چین
نیز غالباً بر پایه منافع اقتصادی استوار است. با توجه به وابستگی اقتصادی هند و
پاکستان به بازارهای جهانی و سرمایه‌گذاری‌های خارجی، ورود به جنگی تمام‌عیار به
سود هیچ‌یک از طرفین نیست.
بر مبنای شواهد موجود، به نظر می‌رسد هند و پاکستان با آگاهی
از هزینه‌های سنگین درگیری مستقیم، راه جنگ نیابتی را در پیش گرفته‌اند. درگیری
پاکستان با گروه‌های تندرو در مناطق قبایلی و همچنین حملات هدفمند در کشمیر، می‌تواند
نشانه‌ای از این جنگ پنهان باشد که در آن طرفین از گروه‌های وابسته برای ضربه زدن
به یکدیگر بهره می‌گیرند.
اگرچه احتمال بروز یک جنگ تمام‌عیار یا استفاده از تسلیحات
هسته‌ای بسیار ضعیف است، اما تداوم تنش‌ها و درگیری‌های پراکنده به شکلی مزمن،
آینده‌ای نگران‌کننده برای مردم دو کشور رقم خواهد زد.
با درنظر گرفتن مرزهای مشترک، منابع مشترک آبی، منافع اقتصادی
پیوسته، و روابط اجتماعی تاریخی، هند و پاکستان این توانایی را دارند که با واقع‌نگری
و صداقت، راهی برای همزیستی مسالمت‌آمیز بیابند. رسیدن به صلحی پایدار، دیگر یک
انتخاب نیست، بلکه ضرورتی ناگزیر برای بقا و پیشرفت دو ملت است.
======================
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر