از تهدید تا تضرع: چرا اسلامآباد لحن خود را تغییر داده است
غلام علی صارم
یکشنبه16قوسم 1404
وضعیت میان پاکستان و افغانستان
این روزها بسیار پیچیده است و آیندهاش چندان
روشن نیست. در ادامه تحلیل من بر اساس آخرین تحولات و اطلاعات موجود و با در نظر گرفتن
اظهارات آصف درانی نماینده قبلی پاکستان
در امور افغانستان ارائه میشود:
- اخیراً بین دو کشور تبادل آتش سنگینی در مرز گزارش شده است.
- در عین حال، طرفین تلاش کردهاند از طریق دیپلماسی و مذاکرات، از
جمله گفتوگوهایی در عربستان سعودی — آتشبس
را حفظ کنند.
- اما بنابر اعلام
مقامهای پاکستانی، مذاکرات اخیر شکست خوردهاند و طرفین همچنان بر سر موضوع اصلی یعنی
مقابله با گروههای مسلح و شبهنظامی نزاع دارند.
-پاکستانیها به ویژه نگران حضور گروهی مانند
Tehrik-e-Taliban Pakistan (TTP) در خاک افغانستان هستند و خواهان همکاری
از کابل برای دستگیری یا اخراج رهبران آن میباشند.
اظهارات اخیر آصف درانی مبنی بر این که «نخبگان باید برای حل بحران افغانستان
و پاکستان اقدام کنند» بهنوعی تلاش برای یافتن
راهحل «دیپلماتیک / سیاسی» تعبیر میشود.
چرا ممکن است آصف درانی اکنون «تضرع» کند!
چند دلیل مهم وجود دارد:
هزینههای مالی و اقتصادی: بسته شدن مرزها (مثلاً مرزها برای تجارت) بین
پاکستان و افغانستان ضربه جدی به اقتصاد دو کشور، به خصوص پاکستان، وارد میکند.
افزایش خشونت داخلی در پاکستان: حملات شبهنظامیان داخل پاکستان منتسب به
TTP افزایش یافته است.
خطر تشدید بحران و جنگ تمامعیار: اگر درگیری مرزی ادامه یابد، احتمال
دارد که تنشها به جنگ گستردهتر تبدیل شود. اظهار نگرانی آقای درانی درباره مداخلات
شبهنظامیان و مسأله امنیت داخلی پاکستان، بخشی از همین هراس بزرگتر است.
با این حال، باید توجه داشت که هردو طرف (پاکستان و طالبان افغانستان)
منافع قابل توجهی در ثبات دارند پاکستان برای امنیت و جلوگیری از حملات، افغانستان
برای حفظ حکومت و مشروعیت.
احتمال جنگ تمامعیار چقدر واقعی است؟
در کوتاهمدت:
بعید است که دو کشور وارد «جنگ تمامعیار» شوند، چون هر دو علیرغم بیاعتمادی گاهی
نشان دادهاند که تمایل دارند از طریق دیپلماسی، آتشبس و مصالحه پیش روند. مثلاً گفتوگوها
در عربستان سعودی و نیز آتشبس فعلی.
با این حال اگر اختلافات بر سر مسأله امنیتی و شبهنظامیان ادامه یابد،
و اگر یک حادثه سنگین شاید حمله تروریستی یا حمله مرزی رخ دهد، احتمال شعلهور شدن
درگیری بسیار افزایش مییابد. بعضی تحلیلگران هشدار دادهاند که طالبان ممکن است به
نفع TTP جانبداری کند و
این میتواند تنش را مزید بر علت کند.
در نتیجه باید به عرض برسانیم که وضعیت شکننده است، نمیتوان بهطور قطعی
گفت جنگ خواهد شد، ولی احتمال آن، ناچیز نیست.و
در این صورت این سوال پیش می آید که: اگر وضعیت بطور مزمن ادامه یابد، کدام طرف آسیب
بیشتری میبیند؟
بر اساس شرایط فعلی به چند پیش بینی میتوان اشاره کرد:
پاکستان:
- آسیب مالی و اقتصادی
از بسته شدن مرزها و کاهش تجارت با افغانستان.
- تلفات و ناامنی
داخلی بیشتر به خاطر حملات شبهنظامیان.
- فشار سیاسی داخلی،
نارضایتی عمومی بهویژه در مناطق مرزی، از جمله ایالت خیبرپختونخوا و بلوچستان.
افغانستان :
- از دست دادن
تجارت و درآمدهای مرزی و همچنین آسیب به مشروعیت حکومت در صورت تنش و دامن خوردن خشونت.
- اگر پاکستان
تصمیم بگیرد عملیات نظامی یا ضربه به گروههای شبهنظامی در خاک افغانستان بزند، احتمال
خسارات جانی، بحران پناهندگان و بیثباتی بیشتر خواهد شد.
- خطر افزایش تنفر
عمومی، و برخلاف تقویت گروههایی مانند TTP یا گروههای رادیکال
در داخل افغانستان.
به طور کلی، پاکستان شاید در کوتاهمدت آسیب بیشتری ببیند (اقتصادی و امنیتی)،
اما افغانستان هم اگر درگیری تشدید شود، در میانمدت و بلندمدت شرایط بدی خواهد داشت
مخصوصاً اگر مردم و شبهنظامیان را قربانی سیاست سختِ امنیتی کنند.
پس به این حساب آینده چه میتواند باشد؟
- سناریوی «صلح و
ثبات مشروط»: اگر دو کشور تحت فشار داخلی و بینالمللی بر سر آتشبس و همکاری امنیتی
و اقتصادی توافق کنند، وضعیت میتواند تا حدی آرام شود.
- سناریوی «تنش مزمن/ناپایدار»:
در این حالت، مرزها گهگاهی بسته و باز میشوند، خشونت ادامه دارد، اما درگیری گسترده
رخ نمیدهد، وضعی شبیه بنبست و سردرگمی.
- سناریوی «تشدد کامل یا جنگ محدود»: اگر حادثهای بزرگ (تروریستی یا
نظامی) رخ دهد، احتمال درگیری شدید یا عملیات نظامی دوطرفه وجود دارد.
به نظر میرسدکه کشورها دستکم فعلاً به سمت دومین سناریو میروند: یعنی
تنش مزمن و ناپایدار. اما اگر بحران امنیتی و اقتصادی ادامه یابد، احتمال حرکت به سمت
سناریوی سوم تقویت میشود.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر